Περι δημοσκοπήσεων ο… λόγος! Τί είναι νόμιμο και τι είναι ύποπτο; Πως ξεχωρίσουμε την αλήθεια;

Όσο και αν κάποιοι δεν θέλουν ακόμη εκλογές, όσο και αν διαψεύδονται αυτές από χείλη πολιτικών, οι εκλογές έφτασαν. Το βλέπουμε παντού, το μυρίζουμε στον αέρα βρε αδερφέ. Το 2023 μαζί με τους 5 εναπομείναντες μήνες του 2022 είναι προεκλογική περίοδος. Τέλος!

Και ξέρουμε τι σημαίνει προεκλογική περίοδος στην Ελλάδα. Η χαρά των τυχοδιωκτών. Ο πάσα εις που διαθέτει ένα βήμα, είτε αυτό είναι ηλεκτρονικό, είτε είναι συμβατό, βρίσκει την ευκαιρία να πει και να κάνει ότι μπορεί για να εξυπηρετήσει την ατζέντα του.

Σοβαρό λοιπόν προβληματισμό έχει δημιουργήσει  η ποιότητα των δημοσκοπήσεων που βλέπουν προσφάτως το φως της δημοσιότητας ενόψει των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων.

Στις περισσότερες έρευνες κοινής γνώμης (βαρόμετρα) των τελευταίων ετών, η πλειοψηφία των ερωτώμενων ισχυρίζεται πως δεν θεωρεί τα ΜΜΕ αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επηρεάζεται απ’ αυτά  και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Το γεγονός ότι ο δείκτης αξιοπιστίας τους είναι χαμηλός σημαίνει μεν ότι οι πολίτες δεν εμπιστεύονται το περιεχόμενο της πληροφορίας που δέχονται απ’ αυτά, δεν συνεπάγεται δε και ταυτόχρονη απόρριψη της ατζέντας που δημιουργούν.

Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων αποτελούν ειδήσεις, οι οποίες διαδίδονται στην κοινωνία επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη. Με δεδομένο λοιπόν τις συστηματικές αστοχίες των δημοσκόπων που καλλιεργούν ψευδεπίγραφες εντυπώσεις για τα εκλογικά αποτελέσματα, και στο άρθρο 162 του ποινικού κώδικα γίνεται ρητή αναφορά στις κυρώσεις που πρέπει να επιβληθούν σε όποιον με ψευδείς ειδήσεις (fake news) ή συκοφαντικές διαδόσεις εξαπατά εκλογέα.

Συγκεκριμένα προβλέπει τα εξής:

[*Άρθρο 162 - Ποινικός Κώδικας - Εξαπάτηση εκλογέων

Όποιος με ψευδείς ειδήσεις ή συκοφαντικές διαδόσεις που ανάγονται στο πρόσωπο κάποιου υποψηφίου ή με άλλο τρόπο εξαπατά εκλογέα είτε για να μην ασκήσει εκλογικό του δικαίωμα, είτε για να μεταβάλλει το εκλογικό του φρόνημα σε κάποια από τις εκλογές που αναφέρονται στο άρθρο 161 τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή.

**Άρθρο 161 - Ποινικός Κώδικας - Βία κατά εκλογέων

Όποιος με βία ή απειλές βίας παρεμποδίζει κάποιον εκλογέα από την ενάσκηση του εκλογικού του δικαιώματος ή επιβάλλει την ενάσκησή του ή την ψηφοφορία υπέρ ή κατά κάποιου υποψηφίου σε εκλογές βουλευτών ή νομαρχιακών, δημοτικών ή κοινοτικών αρχών τιμωρείται με φυλάκιση. Το δικαστήριο μπορεί εκτός από την ποινή να επιβάλλει και στέρηση των αξιωμάτων και των θέσεων του άρθρου 63, αριθ. 1.]

Δεν χωρά αμφιβολία πως οι δημοσκοπήσεις διαδραματίζουν καίριο ρόλο στις δημοκρατικές διαδικασίες, γι΄ αυτό άλλωστε και η Δικαιοσύνη οφείλει να παρέμβει, μιας και αυτή τουλάχιστον κατέχει τα απαιτούμενα μέσα.

Ο νομοθέτης βέβαια προέβλεψε το πρόβλημα κι έτσι όρισε ρητά το νόμο πλαίσιο μέσα στον οποίο θα πραγματοποιούνται οι δημοσκοπήσεις. Συγκεκριμένα ο νόμος 3603/2007 - Ρύθμιση θεμάτων δημοσκοπήσεων  ΦΕΚ 188/Α/ 8-8-2007, βάζει τα πράγματα στη θέση τους, ορίζοντας τους κανόνες αλλά και τις ιδιότητες των δημοσκοπήσεων και των δημοσκόπων.

Το ερώτημα που θ’ αντιμετωπίσουμε στο άμεσο μέλλον θα είναι το τί είδους δημοσκοπήσεις θα δούμε. Ποιοι ή ποιες εταιρείες τις ή θα τις κάνουν, καθώς επίσης και το κατά πόσο τ’ αποτελέσματά τους ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Είναι νόμιμες; Είναι αδιάβλητες; Ή μήπως είναι ύποπτες;

Όταν λοιπόν βλέπουμε ή διαβάζουμε μια δημοσκόπηση, καλό είναι πρώτα απ’ όλα να γνωρίζουμε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της. Ποιος ή ποια εταιρεία την έκανε; Ποιο χρονικό διάστημα; Σε τι δείγμα (αριθμό) πληθυσμού; Πόσοι άνδρες και πόσες γυναίκες, και με τι βιοτικό επίπεδο ή μόρφωση; Από ποια περιοχή (ή περιοχές) πάρθηκε το δείγμα; Με ποιον τρόπο; Ηλεκτρονικά, τηλεφωνικά ή με την μέθοδο της κάλπης; Η ασφάλεια της ψηφοφορίας είναι διασφαλισμένη ή μπορεί να «πειραχθεί» το αποτέλεσμα με τον έναν ή τον άλλον τρόπο; Και πολλά ακόμη τα ερωτήματα, ή οι προϋποθέσεις αν θέλετε που πρέπει να ελέγχουμε στις επόμενες δημοσκοπήσεις που θα δούμε στο εξής. Καλό λοιπόν είναι να είμαστε ψυλλιασμένοι και να μην καταπίνουμε αμάσητο ότι μας σερβίρει ο κάθε ανώνυμος τυχοδιώκτης που βλέπει τις εκλογές σαν ευκαιρία να τα κονομήσει ή να εκβιάσει ανθρώπους και καταστάσεις.

Οι ψεύτικες δημοσκοπήσεις, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως, δεν στοχεύουν στους σταθερούς ψηφοφόρους. Σκοπό έχουν να ασκούν επίδραση και έντονη πίεση στην κρίσιμη μάζα των αναποφάσιστων και των μετακινούμενων ψηφοφόρων (για αυτό τον λόγο ονομάζονται «push polls») και σχεδόν πάντα τα αποτελέσματά τους διαχέονται πολύ γρήγορα μέσω των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Κυρίως λοιπόν επιχειρείται η επίτευξη στήριξης στον πολιτικό που παρουσιάζεται ως νικητής («bandwagon effect»), μέσω του φαινομένου που μοιάζει με κοινωνικό τρενάκι. Άξιο σχολιασμού είναι πως  οι ερωτήσεις των εν λόγω δημοσκοπήσεων διατυπώνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να εκβιάζουν και να καθοδηγούν τις απαντήσεις του δείγματος της έρευνας  ( δηλαδή των ερωτώμενων).

Συνεπώς οι δημοσκοπήσεις δεν είναι καθρέφτης των προτιμήσεων της κοινωνίας, αλλά μία φωτογραφική αποτύπωση των τάσεων που υπάρχουν σε αυτήν, μια πολύ δεδομένη χρονική περίοδο.

Καλό θα ήταν να θυμόμαστε πως η δημοσκόπηση είναι ένα επιστημονικό εργαλείο και ως τέτοιο οφείλει να αποτυπώνει εύρη ποσοστών για τα διερευνώμενα ζητήματα και όχι κεντρικές τιμές, ιδιαίτερα σε περιόδους υψηλής ρευστότητας. Όποιος λοιπόν πράττει κατά παράβαση των θεσμοθετημένων κανόνων θα πρέπει να διώκεται και τιμωρείται, όχι μόνο προς συμμόρφωση και παραδειγματισμό, αλλά και για να διαφυλαχτεί η ίδια η κοινωνία.